Stellingname Thematisch Netwerk Defensie VVD
4 Oktober 2019
De NAVO is en blijft de hoeksteen van het Nederlandse veiligheidsbeleid. Europese initiatieven op het gebied van defensie en veiligheid zijn complementair.
Inleiding
Geopolitieke verschuivingen tonen dat veiligheid geen vanzelfsprekendheid is. Dreigingen vinden we aan de randen van Europa, door onder meer een agressief acterende Russische Federatie. Ook dreigingen elders in de wereld zijn van directe invloed op de veiligheid in het Westen, Europa en dus Nederland. Denk daarbij aan onrust in het Midden-Oosten en een opkomend China. Bij het openslaan van de kranten lezen we over Europese initiatieven die onze veiligheid moeten waarborgen, en die steeds meer lijken op alternatieven voor de NAVO. De huidige geopolitieke context biedt geen ruimte aan proefballonnen op het gebied van veiligheid. Daarom vindt de VVD dat er slechts één militaire organisatie is die het Westen veilig kan houden, en dat bovendien al sinds 1949 doet, en dat is de NAVO. Ook in de toekomst dient dit trans-Atlantische militaire bondgenootshap de hoeksteen van ons veiligheidsbeleid te blijven. Er is dan wel een transformatie nodig. Niet langer zijn we als Europese partners het volgzame broertje van de Verenigde Staten, maar tonen we ons een meer gelijkwaardige partner, door onder andere de lasten eerlijk te verdelen en slimme verbindingen aan te gaan tussen Europese lidstaten en defensie-industrie, en moet er sprake zijn van een zekere vorm van strategische autonomie.
Vriendschap, lastendeling en de kracht van verbinding
Hoewel Tweets van de huidige Amerikaanse president soms anders doen vermoeden, zijn Europaen de Verenigde Staten nog steeds nauw met elkaar verbonden. Onze gemeenschappelijke culturele achtergrond en gedeelde waarden op het gebied van vrijheid en het bevorderen van de rechtsstaat, vormen het fundament van een eeuwenlange vriendschap. Deze vriendschap, die ook tot uiting komt in de NAVO, heeft een duidelijke afschrikwekkende functie naar onze (potentiële) tegenstanders. Europa en de Verenigde Staten nemen samen de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het bondgenootschappelijke grondgebied. Samen impliceert wél dat er een gelijke verdeling is van lasten. Sinds de val van de Muur, en daarmee gepaard gaande verandering van het dreigingsbeeld, zijn de defensiebudgetten aan de Europese kant van de Atlantische Oceaan drastisch verlaagd, schuilend onder de Amerikaanse militaire paraplu. Hoewel er sinds Kabinet Rutte II sprake is van een trendbreuk, moet Nederland sneller toe bewegen naar de afspraak dat NAVO-leden 2% van hun bbp aan defensie besteden. Een eerste stap is het bereiken van het Europese NAVO-gemiddelde in 2022. Nederland is in economisch opzicht een niet onbelangrijkespeler en floreert bij stabiele verhoudingen en open grenzen. Nederland heeft veel te verliezen. Het kan daarom niet zo zijn dat Nederland zich onderaan de lijst bevindt van defensiebudgetten binnen het bondgenootschap. Door het substantieel verhogen van ons defensiebudget tonen we aan de Verenigde Staten onze gezamenlijke missie serieus te nemen, houden we de goede relatie in stand, en spelen daarmee onze potentiële tegenstanders niet in de kaart. Bondgenootschappelijke verdeeldheid is onze grootste vijand.
Soms lijkt het beeld te ontstaan dat de Verenigde Staten haar geloof in de NAVO heeft opgegeven. Niets is minder waar. De Amerikaanse Defense Strategy 2018 geeft onomwonden aan dat de NAVO essentieel is voor de veiligheid van de VS. Een veilig en stabiel Europa is een direct belang van de Amerikanen. De VS blijft investeren in het trans-Atlantische bondgenootschap, maar roept haar partners wel op tot een gelijke verdeling van de lasten. Door aan de Amerikaanse oproep tot gelijke lastenverdeling te doen tonen we ons een gelijkwaardige partner. Op basis van gelijkwaardigheid spreken we met elkaar over gezamenlijke dreigingen en hoe hierop te acteren, en zijn we niet langer reactief als het gaat om Amerikaanse voorstellen tot (militaire) inzet ter verdediging van het bondgenootschap. Dit is een belangrijke stap naar geopolitieke volwassenheid in Europa en de mogelijkheid om ook strategisch autonoom te kunnen optreden.
Europese samenwerking- niet concurrerend, maar complementair
Een Europees alternatief voor de NAVO is niet realiseerbaar. Daarvoor zijn zowel politieke beweegredenen, bijvoorbeeld het ontbreken van een gezamenlijk buitenlands-en defensiebeleid, als financiële argumenten aan te dragen. Zo blijkt uit een recent gepubliceerd rapport van de Europese Rekenkamer dat een Europees leger onbetaalbaar is. Dat neemt overigens niet weg dat initiatieven op het gebied van veiligheid binnen Europa doorgang moeten blijven vinden, zolang zij maar complementair zijn aan de NAVO. Zo geldt voor veel Europese lidstaten dat de defensieindustrienationaal gericht is, en leidt zo tot versnippering van kapitaal en kennis. Er dient dus meer gestuurd te worden op samenwerking tussen de lidstaten (incl. de VS en Canada) zodat, door grotere serieproducties waarin kleinere landen niet worden buitengesloten, de kosten per (wapen)systeem verlaagd worden. Bovendien komt het de interoperabiliteit ten goede. Ook samenwerking tussen krijgsmachten komt de algehele slagkracht ten goede. Nederland neemt daarin al een noemenswaardige voortrekkersrol door onder andere de krachten te bundelen met de Duitse Landmacht en de Belgische Marine. Samenwerken moet leiden tot synergie en optimalisatie. Anders dan in het verleden is samenwerken nadrukkelijk geen drogreden om te bezuinigen.
Bovendien mag niet worden vergeten dat de NAVO voor militaire, en de Europese Unie voor diplomatieke en financieel-economische slagkracht zorgt in de arena van internationale politiek. Ook als het gaat om de uitvoering van taken die veelal zijn toebedeeld aan krijgsmachten, zoals humanitaire hulpverlening, kan Europa prima autonoom optreden. Een ‘NAVO-infrastructuur’ vergemakkelijkt dit proces.
Afsluitend
De VVD vindt dat de NAVO de hoeksteen van het Nederlandse veiligheidsbeleid. Alleen de NAVO houdt ons veilig. Dat vraagt wel om een transformatie, waarvan een substantiële verhoging vanhet defensiebudget een belangrijke randvoorwaarde is. Samenwerken doe je niet voor een dubbeltje op de eerste rij. Europese militaire initiatieven ondersteunen we, zolang deze complementair zijn aan de NAVO. Ook taken die niet direct raken aan bondgenootschappelijke veiligheid kunnen door de Europese Unie in zelfstandigheid worden uitgevoerd.